داروهای چاق کننده را بشناسید

به طور کلی داروهایی استروئیدی، داروهای مرتبط با افسردگی و روان پریشی، کورتون ها، داروهای میگرن و ضد صرع از دسته مواردی هستند که می توانند موجب افزایش وزن شوند. البته در این میان داروهای دیابت مانند انسولین و برخی از قرص ها نیز چاق کننده هستند که در ادامه به معرفی آنها می پردازیم.

۱۱ داروی چاق کننده را بشناسید

داروها به خودی خود موجب افزایش وزن در افراد نمی شوند. بلکه عوارض جانبی ناشی از مصرف آنها است که می تواند شما را چاق کند. بطوریکه پس از مدتی مصرف برخی از این داروها همزمان با کاهش علائم بیماری خود شاهد افزایش وزن خواهید بود. 

 ۱- داروهای دیابت با اثر دوگانه چاقی و لاغری

برخی از قرص هایی که برای دیابت نوع ۲ مصرف می شوند می توانند موجب کاهش وزن شوند. اما در عین حال برخی افراد با همان داروها دچار افزایش وزن خواهند شد. بطور مثال برخی از داروهای مرتبط با دیابت که با کاهش قند خون موجب افزایش اشتها در افراد می شوند عبارتند از:

• دیابینیز

• اینسولاز

• گلیپیزاید

• گلیبوراید

• گلیمیپراید

• کلرپروپامید 

• تولبوتامید 

این داروها تولید انسولین در بدن را تحریک و ترشح این هورمون را افزایش می دهند. از طرفی انسولین قند خون را کاهش می دهد و همین موضوع می تواند میل به خوردن غذای بیشتر و اشتها را افزایش دهد. میزان چاق کنندگی داروهای دیابت طی ۳ ماه تا یکسال ابتدایی مصرف آنها به قدری است که می تواند موجب افزایش وزن تا ۵ کیلوگرم نیز شود. 

برخی دیگر از داروهای دیابت نیز نظیر تیازولیدین دیون (پیوگلیتازون) می توانند موجب چاقی شوند. اما در مقابل برخی از داروهای متداولی که برای دیابتی ها تجویز می شود به کاهش وزن کمک می کنند و یا در بهترین حالت تاثیری بر چاقی یا لاغری ندارند. بطور مثال متفورمین، سیتاگلیپتین، اگزناتاید، پراملینتاید و آکاربوز

۲- داروهای کاهنده فشارخون متابولیسم را پایین می آورند

برخی از داروهایی که برای درمان فشارخون بالا مورد استفاده قرار می گیرند می توانند موجب چاقی و افزایش وزن در افراد شوند. این داروها می توانند سرعت کالری سوزی در بدن را کاهش دهند و در عین حال موجب خستگی و حس رخوت یا خواب آلودگی شوند. با افزایش میزان مصرف غذاهای کم کالری با فیبر زیاد می توانید تا حد زیادی از اثرات منفی این داروها بکاهید. برخی از داروهای فشارخون بالا که موجب چاقی می شوند عبارتند از:

• بتابلوکر‌ها مثل آتنولول

• متوپرولول 

• پروپرانولول

• آتنولول

در برخی از موارد دیده شده است که افرادی که استفاده از آتنولول را به منظور درمان فشارخون بالا شروع کرده اند در ماه های اول بین ۳ تا ۷ کیلوگرم اضافه وزن پیدا کرده اند. 

۳- انسولین اشتها آور است

انسولین ها دارای انواع مختلفی هستند که انواع طولانی اثر آن تاثیرات منفی کمتری بر افزایش وزن دارند. اما برخی از انواع انسولین می توانند موجب چاقی در افراد شوند:

• لیسپرو

• آسپارت

• گلولیزین

همچنین این باور غلط در بسیاری از افراد مشاهده شده است که با تزریق انسولین محدودیتی برای غذا خوردن نخواهند داشت. همین موضوع به تنهایی می تواند ظرف مدت ۳ ماه فرد را بین ۵ تا ۷ کیلوگرم چاق کند! به همین دلیل است که توصیه می شود انسولین به صورت تدریجی تجویز شود. 

۴- کورتون ها شما را چاق می کنند

داروهای کورتون دار که اغلب برای درمان بیماری هایی نظیر حساسیت ها، آسم، آرتریت روماتوئید، یا بیماری های خود ایمنی تجویز می شوند به شدت موجب افزایش وزن در افراد می شوند. از کورتون ها برای درمان التهاب های دردناک در بدن نیز استفاده می شود که در اثر استفاده به مدت زمان طولانی و در دوزهای مکرر می تواند موجب افزایش وزن و اصطلاحا پف کردن بدن افراد شود. 

دلیل این امر نیز افزایش جذب آب توسط بدن به دلیل مصرف داروهای کورتونی است که در عین حال این افراد امکان تحرک و ورزش کردن را نیز نخواهند داشت و در نتیجه بیشتر چاق می شوند. برخی از داروهای کورتون که موجب افزایش وزن می شوند عبارتند از کورتیکواستروئید‌ها که شامل موارد زیر می شوند:

•  بتامتازون

• فلوسینولون

• دگزامتازون

• هیدروکورتیزون

• تریامسینولون

• کلوبتازول

• فلوسینولون

۵- داروهای ضد حساسیت و خواب آور

داروهایی که به منظور پیشگیری از حساسیت های مختلف استفاده می شوند اغلب دارای آنتی هیستامین می باشند که خواب آور هستند. این داروها فعالیت های آنزیم تنظیم کننده اشتها در بدن را مختل می کنند و با افزایش حس خواب آلودگی می توانند موجب کاهش فعالیت های بدنی و جلوگیری از ورزش و تحرک در افراد شوند. 

بطور مثال سیتریزین، لوراتادین، فکسوفنادین، دیفن هیدرامین و داروهای سرماخوردگی می توانند موجب بی حسی، خواب آلودگی و کاهش فعالیت بدنی و در نتیجه چاقی شوند. 

۶- داروهای مرتبط با مشکلات روحی و روانی

جهت درمان بیماری های روان پریشی نظیر افسردگی دوقطبی و اسکیزوفرنی داروهایی استفاده می شوند که می توانند اشتها را افزایش داده، موجب چاقی شوند. بطور مثال:

• هالوپریدول

• لوکساپین

• کلوزاپین

• کلرپرومازین

• فلوفنازین

• ریسپریدون

• الانزاپین 

• کوئتیاپین

در برخی موارد طبق تشخیص پزشک می توان به همراه موارد ذکر شده از داروهای مکملی نظیر متفورمین استفاده کرد که جلوی چاقی و افزایش وزن در این بیماران را می گیرد. 

۷- کنترل کننده های تشنج و میگرن

داروهایی نظیر والپروئیک اپیسید که برای پیشگیری از میگرن تجویز می شوند همچنین در درمان اختلالات دوقطبی، تشنج، صرع و … کاربرد دارند، می توانند افراد را حتی ۱۵ تا ۲۰ کیلوگرم چاق کنند. برخی از انواع دیگر این داروها نظیر کاربامازپین و گاباپنتین می توانند ظرف مدت ۳ ماه تا ۱۵ کیلوگرم موجب افزایش وزن در افراد شوند. البته در موارد نادری دیده شده است که این داروها موجب کاهش وزن در افراد شده اند. بنابراین تاثیرات هیچ دارویی برای همه افراد یکسان و به یک شکل نخواهد بود. 

۸- پیشگیری کننده ها از بارداری

قرص های پیشگیری کننده از بارداری به افزایش وزن و چاق کنندگی معروف هستند. دلیل اصلی آن نیز به هورمونی بودن آنها بر می گردد. دو هورمون اصلی استروژن و پروژسترون که در داروهای ضد بارداری وجود دارند و از تخمک گذاری جلوگیری می کنند می توانند موجب افزایش وزن در افراد شوند. 

میزان افزایش وزن با داروهای پیشگیری کننده از بارداری در افراد مختلف متفاوت است. اما در همه موارد دیده شده است که استروژن به ذخیره چربی در بدن توسط ارگان های مختلف کمک می کند که این امر برای بارداری یک امر حیاتی محسوب می شود. بهترین راه مقابله با چاقی توسط داروهای ضد بارداری، تغییر دوره ای نوع آنها تحت مشاوره با پزشک متخصص است. 

۹- داروهای هورمونی حاوی استروژن

کاهش ترشح استروژن در بدن خانم ها که در دوران یائسگی رخ می دهد می تواند علائمی نظیر گرگرفتگی یا تعریق در شب را به همراه داشته باشد. پزشکان در این موارد به افراد روش هورمون درمانی را پیشنهاد می کنند که شامل تجویز استروژنی می شود. 

مصرف استروژن می تواند موجب احتباس آب در بدن شود. بطوریکه اصطلاحا بیان می شود آب زیر پوست فرد رفته است! استروژن متابولیسم را کاهش می دهد و موجب افزایش وزن در افراد می شود که لازم است همزمان با تجویز آن، از یک برنامه غذایی رژیمی نیز پیروی شود. همچنین ورزش کردن می تواند عوارض چاق کنندگی این داروها را کاهش دهد. 

مقاله پیشنهادی: قرص های استروژن و پروژسترون

۱۰- کورتیکوئید‌ها، کاهنده های التهاب

بیماریهای زیادی وجود دارند که منشا اصلی آنها التهاب در بدن می باشد. به طور مثال روماتیسم، آسم حتی سرطان ها که به واسطه التهاب در بدن رخ می دهند به وسیله داروهای ضد التهابی کنترل می شوند. قرص های ضد التهاب دارای عوارض منفی نظیر افزایش وزن هستند زیرا اشتها را نیز افزایش می دهند. به همین دلیل به این بیماران توصیه می شود که مصرف مایعات را در رژیم غذایی خود افزایش دهند. 

۱۱- دارو‌های قلبی و پایین آورنده ضربان قلب

اکثر داروهای قلبی با پائین آوردن فشار خون و کاهش ضربان قلب در افراد می توانند به بهبود بیماران قلبی کمک نمایند. اما در عین حال مصرف آنها موجب کاهش سوخت و ساز در بدن می شود و فرد احساس خستگی و ناتوانی در تحرک را خواهد داشت. این امر می تواند به اضافه وزن در بیماران قلبی منجر شود. برخی از این داروها عبارتند از:

• آسبوتولول

• آتنولول

• پروپرانولول

• متوپرولول

روش های پیشگیری از چاقی دارویی

در مواردی که برنامه غذایی شما تغییر خاصی نکرده است و فعالیت بدنی خود را کاهش نداده اید اگر شاهد افزایش وزن هستید حتما پای یک داروی چاق کننده در میان است. در این شرایط می توانید اقداماتی را به منظور پیشگیری از افزایش وزن به واسطه مصرف داروها انجام دهید:

• عدم کاهش دوز یا قطع داروها بدون نظر پزشک 

• پیش از تجویز پزشک درباره چاق کننده بودن دارو سوال کرده در صورت امکان از جایگزین استفاده کنید

• با توجه به اینکه چاقی می تواند بیماری شما را بدتر کند به خصوص در ۶ ماهه ابتدایی مصرف دارو که بیشترین میزان افزایش وزن اتفاق می افتد، تحت نظر پزشک متخصص از داروهای کمک کننده به لاغری استفاده کنید.

• در صورت اجبار به مصرف داروی چاق کننده حتما از رژیم های کنترل وزن، برنامه غذایی سالم و کالری شماری استفاده کنید.

• در صورت امکان حتما ورزش کنید. 

کلام آخر 

به یاد داشته باشید چاقی در اثر برخی داروها تنها به دلیل تجمع آب در بدن است که با درمان بیماری و قطع داروها به حالت اولیه خود باز خواهید گشت. اما برخی داروها می توانند ذخیره سازی گلوکز در بدن را افزایش دهند و این امر موجب تجمع چربی ها به خصوص در بخش های میانی بدن و چربی های شکمی شود.  برخی از داروها نیز دارای اثراتی بر بدن هستند که متابولیسم را کاهش می دهند و با کاهش سرعت سوخت و ساز می توانند موجب چاقی شوند. 

آنچه اهمیت دارد این است که در هنگام مصرف داروها خود را با افراد دیگری که از آن دارو استفاده می کنند مقایسه نکنید. زیرا تاثیر دارو ها بر افراد مختلف متفاوت است و در برخی افراد می تواند موجب افزایش وزن بین ۵ تا ۱۰ کیلوگرم در ۶ ماه نخست استفاده از آن شود. این در حالی است که در فرد دیگر ممکن است هیچ افزایش وزنی صورت نگیرد. در نهایت پیش از گرفتن هر تصمیمی با پزشک خود حتما مشورت کنید و خود سرانه مصرف داروهای خود را قطع نکنید.