تنبلی روده، علل و درمان

یبوست ترانزیت کند (STC) نام علمی تنبلی روده است که یک نوع بیماری دستگاه گوارش به شمار می رود. در این وضعیت حرکات روده بزرگ آهسته تر شده و مواد زائد در سیستم گوارشی کند تر دفع می شوند. این سندروم با یبوست شباهت بالایی دارد و به دلیل تاخیر در دفع مواد زاید، جذب آنها را در روده افزایش می دهد. در نتیجه این عارضه می تواند زمینه ساز بیماری های مختلفی در بدن افراد مبتلا شود.

تنبلی روده یک نوع اختلال است که در آن روده دچار عدم تحرک کافی و موثر و در نتیجه کاهش حرکات پریستالتیک می شود. این وضعیت می تواند سلامتی فرد را تحت الشعاع قرار دهد. همچنین مشکلات اجابت مزاج، یبوست، و جذب سموم در بدن را به دنبال داشته باشد. در این بخش به علل ابتلا به تنبلی روده، عوارض جانبی و بیماری های مرتبط با تنبلی روده، راه های پیشگیری و درمان آن می پردازیم. 

تنبلی روده چیست و چه نشانه هایی دارد؟

برخی از آسیب هایی که در اثر تنبلی روده و عدم تحرکات کافی در روده ها بروز می نمایند شامل اختلال در عملکرد کلی سیستم گوارش و موارد متعدد دیگری می شوند. در واقع علت اصلی این مشکل هنوز مشخص نیست و به دلایل مختلف ممکن است علائم این عارضه در افراد و در سنین مختلف بروز نماید. 

اما اغلب مشکل اصلی از اعصاب و عضلات همچنین انتقال دهنده های عصبی است که نمی توانند مواد غذایی زائد و مدفوع را به درستی به سمت مقعد حرکت دهند. در اثر این مشکل، مواد دفع شدنی به مدت طولانی تری داخل روده بزرگ انباشته می شوند. بنابراین در همه موارد ابتلا به این عارضه شاهد یبوست نیز هستیم که یکی از علائم آن کاهش دفعات اجابت مزاج در افراد حتی به میزان ۲ تا ۳ بار در یک هفته خواهد بود. زیرا افرادی که دارای این مشکل هستند مدفوع سفت تری دارند که با مشکلات دفع به ویژه در افراد مسن مواجه هستند. برخی نشانه های ابتلا به سندروم روده تنبل عبارتند از:

• کاهش حجم مدفوع

• یبوست و مشکلات دفع

• درد و احساس ناراحتی در ناحیه شکم 

• سردرد و خستگی مفرط

• نفخ مکرر و انباشتگی گاز در سیستم گوارشی

• در موارد حاد همراه با حالت تهوع و استفراغ

• اختلال در خواب 

• اضطراب

علائم تنبلی روده در سنین مختلف

در سنین مختلف علائم بروز این عارضه می تواند کمی متفاوت باشد. بطور مثال در بزرگسالان و افراد مسن اغلب شاهد کاهش دفعات اجابت مزاج و سفت شدن مدفوع و دفع سخت آن همانند یبوست هستیم. حرکات روده معمولا دردناک شده مشکلات جانبی نظیر هموروئید را نیز به دنبال خواهد داشت. معمولا بزرگسالانی که داری مشکل تنبلی روده هستند از دردهای شکمی و نفخ های مکرر و گاها دائمی شکایت می کنند. این مشکل می تواند در موارد حاد به کاهش اشتها، خونریزی داخلی و مدفوغ خونی یا حتی اسهال نیز منجر شود. 

علائم سندروم روده تنبل در کودکان و نوزادان 

این مشکل در کودکان و نوزادان علائم نسبتا مشابهی دارد. به طور مثال در نوزادان شاهد تحمل فشار زیاد برای دفع هستیم. همچنین دفعات مدفوع نوزاد کاهش پیدا می کند و مدفوع به شکل سنگ ریزه های کوچک دیده می شود. به دلیل تورم شکمی که موجب درد می گردد نوزادان دارای این مشکل همواره بی قراری می کنند. 

در کودکان نیز علائم دقیقا به همین شکل است. اما در برخی موارد ممکن است شاهد مدفوع خمیری باشید که در لباس زیر کودک مشاهده می شود. این مشکل به دلیل انسداد در راست روده و گیر کردن مدفوع کودک بروز می نماید. مشاهده خود در مدفوع نیز از علائم شایع تنبلی در کودکان است.

دلایل و علل ابتلا به سندروم روده تنبل

کم تحرکی روده به ویژه روده بزرگ اغلب به دلایل مختلفی بروز می نماید. برخی از این عوامل به طور مستقیم و برخی دیگر به صورت غیر مستقیم زمینه ساز این عارضه می گردند. اصلی ترین علل آن عبارتند از:

• نوشیدن آن به مقدار کم

• مصرف برخی از داروها

• کمبود فیبر دریافتی از مواد غذایی

• استفاده از مواد غذایی فراوری شده و بی کیفیت 

• آسیب های ناشی از عمل های جراحی مرتبط با روده

• کم تحرکی

• بیماری های روده

• ناهنجاری های سیستم عصبی روده 

• بیماری های مادرزادی 

• انسداد روده به دلیل تومورها یا سایر بیماری ها

• آسیب به عضلات مقعدی

• سبک زندگی و عادات غلط غذایی

• اختلالات مربوط به خوردن غذا مانند بیش اشتهایی یا پرخوری عصبی

• سندروم روده تحریک پذیر

• کم کاری تیروئید

• استفاده طولانی مدت از ملین ها

• اختلال در عملکرد صحیح عضلات کف لگن

• و …

روش های تشخیص 

پس از بروز علائم ذاتی این سندروم بایستی به منظور ارزیابی دقیق تر و تشخیص صحیح به پزشک معالج مراجعه کنید. برای این کار می توانید ابتدا به پزشک عمومی و در صورت نیاز به پزشک متخصص نیاز داشته باشید. معمولا پزشک برای بررسی ناهنجاری های مربوط به روده بزرگ، مقعد و عضلات کف لگن به معاینات فیزیکی اقدام می نماید. 

در مراحل ابتدایی و موارد خفیف تر، پزشک، مکمل های سرشار از فیبر و ملین ها را تجویز می نماید. به این شکل یبوست ناشی از این عارضه کنترل می شود. اما اگر از طریق مصرف رژیم غذایی سرشار از فیبر و مکمل ها این مشکل رفع نشود، روشهای درمانی دیگری آغاز خواهد شد.

در موارد حادتر از روش های تشخیصی به کمک تصویربرداری های تخصصی نظیر رادیوگرافی باریم و مطالعات مربوط به حرکات روده و کلون استفاده می شود. برخی از این آزمایش ها و روش های تشخیص عبارتند از:

• مانومتری آنورکتال ( آزمایش بررسی میزان کارکرد اسفنکترهای راست روده و مقعد)

• آزمایش خروج بالون (روش تشخیصی اختلالات مدفوع)

• آزمایش خون

• آزمایش نمونه گیری از مدفوع

• روش های تصویر برداری نظیر سونوگرافی، کولونوسکوپی و اشعه ایکس شکم

در مواردی که نتایج آزمایشات فوق طبیعی باشد معمولا فرد مبتلا به STC یا تنبلی روده است. 

تنبلی روده چگونه درمان می شود؟

جهت درمان سریع تنبلی روده راهکار های زیادی وجود دارد که اکثر آنها وابسته به تغییر در سبک زندگی فرد و رژیم غذایی او است. در مواردی که این بیماری ناشی از یک علت زمینه ای دیگر نظیر کم کاری تیروئید است ابتدا بایستی آن را درمان کرد. در کنار آن می توان از راهکارهای تسکین و درمان یبوست نیز استفاده کرد. با تغییر در رژیم غذایی فرد و استفاده از مکمل های سرشار از فیبر در کنار نوشیدن مقدار کافی آب در طول روز می توان سریعا علائم این سندروم را کاهش داد. با ورزش کردن از طریق حرکات ورزشی نرم در طول روز و استفاده موقت از داروهای ملین با تجویز پزشک نیز می توان به سرعت این مشکل را برطرف نمود. در ادامه ۸ روش تشخیص تخصصی و درمان قطعی تنبلی روده را بررسی نموده ایم. 

۱- درمان دارویی 

درمان دارویی یک روش موقت برای درمان سریع سندروم روده تنبل است و اکثرا به جهت تسکین و تخفیف علائم بیماری و درد انجام می شود. زیرا برای درمان قطعی لازم است بیماری زمینه ای و علت اصلی عامل بیماری STC که موجب یبوست ترانزیت کند می شود، درمان گردد. برخی از داروهای متداول تنبلی روده عبارتند از:

• داروهای ملین و افزایش دهنده های حرکات روده و تسهیل در دفع نظیر دوپلامین و پروپولیس

• داروهای تحریک‌ کننده دستگاه گوارش نظیر متوکلوپرامید، متوکسی فیلین و سیساپراید

• داروهای ضد اسپاسم روده نظیر دیپریو ویر و هیوسین

• استفاده از شربت سی لاکس، فیژین فید و لاکتولوز 

• استفاده از قرص سی لاکس، سنالاکس و سنامد  

• استفاده از داروهای پودری نظیر موسیلیوم و پودر پاپرینا

۲- عمل جراحی روده تنبل

در مواردی که سندروم روده تنبل حاد شده باشد ممکن است پزشک متخصص عمل جراحی را به منظور خارج کردن مدفوع یا نصب کیسه کولوستومی تجویز نماید. در این شرایط یک کیسه پلاستیکی مخصوص از طریق ایجاد حفره ای در دیواره شکم نصب می گردد که مدفوع را در خود جمع می نماید. 

 

۳- استفاده از داروهای گیاهی

یکی از متداول ترین گیاهان دارویی برای این منظور برگ سنا است که به شکل قرص رولاکس در داروخانه ها یافت می شود. این دارو از بهترین ملین ها و برطرف کننده های یبوست به صورت گیاهی است که در درمان فوری تنبلی روده نیز بسیار موثر است. 

۴- درمان برای نوزادان

درمان نوزادان در مراحل ابتدایی بسیار کار ساده تری است. زیرا اغلب  این مشکل، گوارش نوزاد را هنوز تحت تاثیر قرار نداده است و می توان سریعا آن را درمان کرد. بطور مثال راهکارهای درمانی موثری نظیر ماساژ شکم نوزاد و حرکات نرمشی ملایم به منظور دفع راحت تر می تواند کارساز باشد. با حرکت دادن پاهای نوزاد به صورت دورانی و آرام می توانید تا حد زیادی این مشکل را حل کنید. 

البته گاها لازم است رژیم غذایی نوزاد را با اجتناب از مصرف فرنی های تهیه شده با نشاسته یا آرد برنج تغییر دهید. همچنین از جو دوسر به جای برنج در غذای نوزاد استفاده کنید. با مشورت پزشک می توانید مقادیری روغن زیتون، روغن بادام یا روغن کرچک را به نوزاد بخورانید. 

تحقیقات پزشکان و متخصصی تغذیه درباره کودکان و نوزادان نشان می دهد که نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می کنند کمتر به مشکلات گوارشی و یبوست مبتلا می شوند. در موارد حاد ملین هایی نظیر گلیسیرین تحت نظر پزشک تجویز می گردد. 

مطلب پیشنهادی: صفر تا صد درمان یبوست کودکان و نوزادان 

۴. روش های درمانی برای کودکان عبارتند از:

• استفاده از ملین ها نظیر پسیلیوم به جهت افزایش مایع در مدفوع و افزایش حجم آن برای دفع راحت تر 

• استفاده از شیاف های ملایم

• مصرف محلول الکترولیت نظیر میرالاکس 

• استفاده از روش تنقیه یا ملین های تجویزی

۵- روش های درمان بزرگسالان و افراد مسن 

بزرگسالان و افراد مسن با تغییر در سبک زندگی و استفاده از یک رژیم غذایی متعادل سرشار از فیبر طبیعی می توانند این مشکل را حل کنند. اما گاهی روشهای درمان پزشکی لازم است که شامل موارد زیر می شود:

• انجام ورزش های سبک جهت بهبود گردش خون و افزایش حرکات روده

• استفاده از توالت ایرانی به روش چمباتمه زدن حین اجابت مزاج

• مصرف آب بیشتر 

• استفاده از پروبیوتیک ها

• محدود کردن مصرف کافئین، لبنیات و غذاهای فراوری شده

• محدود کردن استفاده از ملین های محرک که در صورت مصرف طولانی، خود تنبلی روده را تشدید می کنند

• استفاده از روش های تحریک الکتریکی روده به منظور هضم بهتر و بهبود عملکرد سیستم عصبی دستگاه گوارشی (این روش بدون درد است)

• در موارد بسیار حاد جراحی لازم است 

۶- روش های درمان خانگی تنبلی روده

روش های درمان خانگی اغلب شامل مصرف مواد غذایی و خوراکی است که حرکات روده را افزایش داده، عملکرد سیستم گوارشی را بهبود می بخشند. بطور مثال می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• استفاده از سبزیجات سرشار از فیبر و غلات سبوس دار، حبوبات و سبزیجاتی که برگ سبز دارند

• مصرف دانه کنجد به صورت خام داخل غذاها یا به صورت میان وعده 

• مصرف آب لیموی طبیعی به خصوص در ساعات ابتدایی روز همراه با آب ولرم 

• مصرف دمنوش های گیاهی حاوی نعناع و زنجبیل 

• مصرف قهوه جهت جذب کافئین به منظور تحریک حرکات روده و وادار به عمل دفع

• مصرف مکمل های پروبیوتیک

• مصرف آجیل ها، مغز و دانه ها، کره بادام زمینی، روغن زیتون، روغن کرچک، انجیر و آلو، توت ها و …

۷- فیزیوتراپی تخصصی 

برخی روش های تخصصی فیزیوتراپی برای بهبود یبوست و تنبلی روده در مراکز درمانی رایج است که عضلات کف لگن را تحت تاثیر قرار می دهد. این روش های فیزیوتراپی می توانند سفتی عضلات سراسر روده و دیافراگم را رفع کند. بطوریکه در حین عمل دفع این عضلات شل شوند و اجازه دفع را بدهند. 

به منظور رفع تنش های عضلانی روش هایی نظیر تنفس، تمرینات تمدد اعصاب و … وجود دارد که به فرد مدیریت عضلات کف لگن و شل کردن آن آموزش داده می شود. 

عوارض تنبلی روده

اگر این بیماری به موقع کنترل و درمان نشود می تواند به دلیل توقف طولانی مدت مواد زاید داخل بدن، عوارض جانبی دیگری را نیز در پی داشته باشد. بطور مثال بروز برخی عفونت ها، دل درد های مکرر، خونریزی روده، شقاق، اسهال خونی، بواسیر یا هموروئید، مشکلات خلقی و افسردگی، سردرد و بی حوصلگی و در مواردی نیز حالت تهوع از عوارض شایع این سندروم می باشند. 

چگونه پیشگیری کنیم؟

برای پیشگیری از این مشکل بهتر است از یک رژیم غذایی متعادل و سرشار از انواع سبزیجات، میوه ها، غلات و دانه ها که فیبر مورد نیاز برای عملکرد بهینه دستگاه گوارش را تامین می نمایند پیروی کنید. میوه ها را تا حد امکان با پوست مصرف کنید تا فیبر بیشتری به بدن شما برسد. مصرف آب حداقل ۸ لیوان در روز می تواند حجم مدفوع شما را کنترل و روده را به عمل دفع ترغیب کند. همچنین از بروز یبوست جلوگیری می کند. 

مطلب پیشنهادی: معرفی منابع غذایی سرشار از فیبر

استفاده سرخود و طولانی مدت از ملین ها خود زمینه ساز ابتلا به تنبلی روده و مشکلات جانبی آن خواهد بود. استرس و اضطراب طولانی مدت نیز می تواند حرکات روده را مختل کند که با کمک ورزش های شکمی می توانید آن را کنترل کنید. پیاده روی و کاهش وزن اضافی می تواند به طور موثری از این عارضه پیشگیری کند. و در نهایت سعی کنید در اجابت مزاج تنبلی نکرده، آن را به تعویق نیندازید. 

غذاهای مفید برای تنبلی روده کدامند؟

مواد غذایی که فیبر و آب لازم برای بدن را تامین می کنند بسیار مفید هستند و از تنبل شدن سیستم گوارشی و روده بزرگ جلوگیری می نمایند. بهترین مواد غذایی برای درمان روده تنبل عبارتند از:

• میوه ها و سبزیجات خام 

• حبوبات نظیر عدس، لوبیا، نخود و لوبیا سبز

• غلات نظیر جو دوسر، جو، گندم و ذرت

• میوه های خشک

• کربوهیدرات های دارای فیبر و سبوس نظیر نان کامل، نان جو، آرد ذرت و ماکارونی

• پروبیوتیک ها نظیر ماست پروبیوتیک، دوغ، کره حیوانی و مکمل ها

• مواد غذایی حاوی امگا 3‌ به ویژه ماهی های چرب

• روغن های سالم 

• مواد غذایی حاوی آنتی اکسیدان ها

مطلب پیشنهادی: خواص سیب زمینی برای پیشگیری از یبوست

حرکات ورزشی مناسب 

برخی از حرکات ورزشی بیشتر از سایر انواع ورزش ها بر دستگاه گوارش و به ویژه روده ها و عضلات کف لگن تاثیر می گذارند که برای درمان این سندروم نیز مفید ترند. دقت داشته باشید بهتر است این ورزش ها را حداقل یک ساعت پس از مصرف غذا انجام دهید.  ورزش های هوازی زیر برای تنبلی روده بسیار توصیه می شوند:

• پیاده روی تند روزانه و دویدن
• حرکات پرشی
• شنا
• رقص 
• حرکات کششی به ویژه در ناحیه شکم و پهلو ها
• یوگا

سخن پایانی

با مشاهده علائم ذکر شده در فوق می توانید به سندروم STC و حرکات کند روده مشکوک شوید. در این هنگام بهتر است در اولین اقدام مصرف مواد غذایی مفید را افزایش دهید. مصرف فیبر، سبزیجات و میوه ها را به همراه آب افزایش دهید. در مقابل مصرف فست فودها و غذاهای فرآوری شده را محدود کنید. 

سعی کنید در طول روز تا حد امکان تحرک داشته باشید و برای عمل دفع تنبلی نکنید تا کمتر به یبوست مبتلا شوید. هرگز از داروها و ملین ها به صورت خودسرانه استفاده نکنید و چنانچه علائم بیماری شما با درمان های خانگی مجاز کاهش نیافت، حتما به پزشک مراجعه کنید.

بیشتر بخوانید:

بهترین نوشیدنی ها برای هضم غذا کدامند؟