6 تفاوت بین اگزما و پسوریازیس چیست؟ نحوه تشخیص

اگزما و پسوریازیس هر دو از بیماری های التهابی پوستی هستند که به دلیل برخی شباهت های ظاهری ممکن است با یکدیگر اشتباه گرفته شوند.

بیماری اگزما (درماتیت آتوپیک) معمولاً در کودکی شروع می شود و با پوست قرمز، خارش دار و ملتهب نمایان می شود. این بیماری بیشتر در نواحی چین دار بدن مانند آرنج و زانو ظاهر می شود و عوامل مختلفی مانند آلرژن ها، مواد تحریک کننده، تغییرات دمایی، استرس، عوامل ژنتیکی و برخورد با برخی پارچه ها در ایجاد آن نقش دارند.

اما پسوریازیس یک بیماری خودایمنی است که باعث تجمع سریع سلول های پوستی می شود و به تشکیل پوسته های ضخیم و لکه های قرمز می انجامد. این بیماری ممکن است در هر سنی آغاز شود و اغلب در نواحی مانند پوست سر، زانو و آرنج دیده می شود. عوامل تحریک کننده آن شامل استرس، عفونت ها، برخی داروها و آسیب به پوست هستند.

پزشکان ممکن است برای تشخیص دقیق این دو بیماری، از آزمایشات پوستی و حتی نمونه برداری استفاده کنند. سن شروع علائم نیز می تواند به تشخیص کمک کند؛ چراکه اگزما بیشتر در کودکی و پسوریازیس در بزرگسالی شروع می شود​.

اگزما (Eczema) چیست؟

اگزما که نوع اصلی آن درماتیت آتوپیک (Atopic Dermatitis) نامیده می شود، یک بیماری پوستی التهابی و مزمن است که با خشکی، قرمزی و خارش شدید همراه است. این بیماری به دلیل واکنش بیش از حد سیستم ایمنی به مواد محرک یا آلرژن های محیطی ایجاد می شود.

سیستم ایمنی بدن در افرادی که به اگزما مبتلا هستند، به طور غیرعادی به محرک های رایج مانند گرد و غبار، مواد شوینده و حتی تغییرات دما واکنش نشان می دهد، به طوری که حتی کوچکترین تماس با این مواد می تواند باعث التهاب شدید پوست شود. برخی از عوامل ژنتیکی نیز در بروز اگزما مؤثر هستند، به طوری که این بیماری اغلب در افرادی با سابقه خانوادگی از بیماری های آلرژیک مانند آسم و تب یونجه دیده می شود​.

اگزما معمولاً از دوران کودکی شروع می شود و در بسیاری از موارد با افزایش سن بهبود می یابد؛ با این حال، در برخی از افراد، علائم بیماری تا بزرگسالی نیز ادامه پیدا می کند. یکی از مهم ترین ویژگی های اگزما این است که پوست بیمار به دلیل آسیب به سد دفاعی طبیعی پوست دچار خشکی و ترک های میکروسکوپی می شود. این ترک ها به مواد آلرژن و میکروب ها اجازه نفوذ به پوست را می دهند که منجر به التهاب و خارش می شود. در برخی موارد، عفونت های باکتریایی مانند استافیلوکوکوس اورئوس نیز می تواند در اثر ترک خوردن و ضعیف شدن پوست اگزمایی، عوارض جانبی ایجاد کند.

پسوریازیس (Psoriasis) چیست؟

پسوریازیس (بیماری صدف) نوعی بیماری پوستی است که به عنوان یک اختلال خودایمنی شناخته می شود. این بیماری نیز باعث التهاب و قرمزی پوست می شود اما تفاوت اصلی آن با اگزما در علت و نحوه پیشرفت بیماری است.

پسوریازیس یک بیماری خودایمنی است، به این معنی که سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول های سالم پوست حمله می کند و در نتیجه فرآیند تولید سلول های جدید پوست به طور غیرطبیعی سریع می شود. در پوست سالم، چرخه تولید و جایگزینی سلول ها به طور طبیعی حدود ۲۸ روز طول می کشد، اما در بیماران مبتلا به پسوریازیس، این فرآیند به ۳ تا ۴ روز کاهش می یابد. این سرعت بالا در تولید سلول های پوستی باعث تجمع آنها در سطح پوست شده و ضایعات پوسته دار، ضخیم و قرمز با رنگ های نقره ای و سفید تشکیل می دهد​​.

پسوریازیس برخلاف اگزما، به طور معمول در بزرگسالان ایجاد می شود و دوره های عود و بهبودی دارد. تحقیقات نشان داده اند که این بیماری با برخی عوامل ژنتیکی و محیطی مانند استرس، عفونت ها و تغییرات هورمونی در ارتباط است. به عنوان مثال، عفونت های تنفسی یا گلودرد استرپتوکوکی می تواند باعث شروع یا تشدید علائم پسوریازیس شود.

علاوه بر عوامل ژنتیکی، محققان به رابطه بین پسوریازیس و پروتئین های خاص سیستم ایمنی مانند سایتوکاین ها (cytokines) پی برده اند. سایتوکاین ها مولکول های سیگنال دهنده ای هستند که نقش مهمی در تنظیم پاسخ های ایمنی دارند. در بیماران مبتلا به پسوریازیس، سایتوکاین های التهابی مانند اینترلوکین ۱۷ و فاکتور نکروز تومور آلفا (TNF-α) به میزان زیادی تولید می شوند و این موضوع منجر به تحریک تولید سلول های پوستی و ایجاد علائم پوستی می گردد​.

در حالی که اگزما یک بیماری با تأثیر عمدتاً موضعی است، پسوریازیس می تواند عوارض سیستمیک نیز ایجاد کند. در حقیقت این بیماری ممکن است به سایر قسمت های بدن مانند مفاصل نیز آسیب بزند و به آرتریت پسوریاتیک منجر شود که نوعی التهاب دردناک در مفاصل است و در برخی بیماران مبتلا به پسوریازیس مشاهده می شود. علاوه بر این، خطر ابتلا به بیماری های متابولیک مانند دیابت نوع ۲، بیماری های قلبی-عروقی و فشار خون بالا نیز در بیماران مبتلا به پسوریازیس بیشتر است. این عوارض به دلیل افزایش سطح التهاب مزمن در بدن بیماران است که می تواند به سایر بافت ها و اعضا نیز آسیب برساند​.

تفاوت های اصلی بین پسوریازیس و اگزما

اگرچه اگزما و پسوریازیس هر دو باعث التهاب، قرمزی و خشکی پوست می شوند، اما این دو بیماری دارای تفاوت های کلیدی هستند که به متخصصان پوست در تشخیص صحیح کمک می کند. این تفاوت ها شامل مواردی مانند ظاهر ضایعات پوستی، علل زمینه ای، نواحی آسیب دیده، خارش، سن شروع و علائم دیگر می شود.

1- ظاهر روی پوست

اگزما معمولاً با لکه های قرمز، خارش دار و حساس همراه است که در اثر خراشیدن، مستعد ترشح و پوسته پوسته شدن هستند. این حالت نشان دهنده ضعف در سد محافظتی پوست است، که باعث می شود پوست به مواد آلرژن و محرک های محیطی واکنش شدیدی نشان دهد. پوست آسیب دیده در اگزما خشک و پوسته پوسته به نظر می رسد و به دلیل خارش و تحریک مکرر، به مرور زمان ضخیم تر و زبرتر می شود.

در مقابل، پسوریازیس با ضایعات برجسته و ضخیم همراه با پوسته های نقره ای-سفید رنگ بر روی پلاک های قرمز و ملتهب ظاهر می شود. این پوسته ها نتیجه سرعت زیاد تولید سلول های پوستی هستند که در اثر فعالیت غیرطبیعی سیستم ایمنی رخ می دهد. ضایعات پسوریازیس معمولاً به طور قابل توجهی بزرگ تر از ضایعات اگزما هستند و ضخامت و برجستگی آنها بیشتر است. این پلاک ها می توانند دردناک باشند و به خصوص در اثر ترک خوردگی، مستعد خونریزی شوند.

2- علل زمینه ای

اگزما به دلیل اختلال در عملکرد سد پوستی و حساسیت بیشتر به مواد تحریک کننده و آلرژن ها به وجود می آید. در این بیماری، پوست در برابر عوامل محیطی مانند گرد و غبار، تغییرات دما و حتی استرس، واکنش شدیدتری نشان می دهد. همچنین، سیستم ایمنی بیش فعال به التهاب و خارش کمک می کند. بسیاری از افرادی که به اگزما مبتلا هستند، سابقه خانوادگی اگزما یا بیماری های آتوپیک دیگر مانند آسم و تب یونجه دارند.

پسوریازیس ناشی از یک اختلال خودایمنی است که طی آن سیستم ایمنی بدن به اشتباه سلول های سالم پوست را هدف قرار می دهد و موجب تحریک رشد سریع سلول های پوستی می شود. این رشد غیرطبیعی به تجمع سلول های پوستی در سطح پوست و در نهایت به تشکیل پلاک های ضخیم و ملتهب منجر می شود. این بیماری همچنین با فاکتورهای ژنتیکی قوی مرتبط است و اغلب افرادی که به پسوریازیس مبتلا هستند، سابقه خانوادگی این بیماری را دارند.

به طور خلاصه، اگزما به طور عمده با آلرژی ها و عوامل محیطی مرتبط است، در حالی که پسوریازیس یک بیماری خودایمنی است که به دلیل نقص در سیستم ایمنی رخ می دهد.

3- نواحی آسیب دیده بدن

اگزما عمدتاً در نواحی چین دار بدن مانند داخل آرنج ها، پشت زانوها، گردن و زیر بغل ظاهر می شود. این نواحی به دلیل تعریق و اصطکاک مستعد تحریک و بروز علائم اگزما هستند. در کودکان و نوزادان، اگزما بیشتر روی گونه ها و پوست سر مشاهده می شود، و گاهی به دست ها و پاها نیز گسترش می یابد.

در پسوریازیس، ضایعات بیشتر در سطوح خارجی مفاصل مانند آرنج ها، زانوها و همچنین در نواحی دیگری از بدن مانند پوست سر، کمر و حتی ناخن ها مشاهده می شود. ناخن ها نیز ممکن است در اثر پسوریازیس تغییرات خاصی نظیر فرورفتگی های کوچک، تغییر رنگ و جدا شدن از بستر ناخن را نشان دهند که در اگزما نادر است.

4- شدت و نوع خارش

خارش شدید یکی از ویژگی های بارز و متمایزکننده اگزما است که می تواند به ویژه در شب ها شدت یابد و خواب و زندگی روزانه را مختل کند. این خارش ناشی از التهاب پوست و ترشح موادی مانند هیستامین است که حساسیت پوست را افزایش می دهد. خاراندن مکرر پوست می تواند به آسیب بیشتر و ترک خوردگی منجر شود و چرخه ای از خارش و التهاب ایجاد کند که به عنوان «چرخه خارش و خاراندن» شناخته می شود. این چرخه، علائم اگزما را شدیدتر می کند و پوست آسیب پذیرتر می شود.

در مقابل، خارش در پسوریازیس معمولاً خفیف تر است و بیشتر به دلیل خشکی و پوسته پوسته شدن پوست رخ می دهد. اگرچه خارش در پسوریازیس ممکن است وجود داشته باشد، اما نقش کمتری در بیماری دارد و بیماران بیشتر از درد و ترک های پوستی در ناحیه پلاک ها رنج می برند تا خارش شدید.

5- سن شروع بیماری

اگزما اغلب در اوایل کودکی شروع می شود و ممکن است در دوران بزرگسالی کاهش یابد. بسیاری از کودکان مبتلا به اگزما سابقه شخصی یا خانوادگی ابتلا به بیماری های آتوپیک مانند آسم و تب یونجه را دارند.

از سوی دیگر، پسوریازیس ممکن است در هر سنی ظاهر شود، اما دو سن شایع برای شروع بیماری وجود دارد: اواخر نوجوانی و اوایل جوانی (حدود ۲۰ تا ۳۰ سالگی) و یک دوره دیگر در دهه های ۵۰ و ۶۰ زندگی. شروع بیماری در این سنین ممکن است با تغییرات هورمونی یا سایر عوامل مرتبط باشد.

6- علائم دیگر مرتبط با بیماری

اگزما می تواند علاوه بر علائم اصلی، تاول های کوچک پر از مایع، ترشح و پوسته ریزی را نیز به ویژه در دوره های عود شدید ایجاد کند. خارش و التهاب مزمن ممکن است باعث ضخیم شدن پوست شود که به این حالت لیکنفیکاسیون می گویند.

پسوریازیس، علاوه بر علائم پوستی، ممکن است علائم سیستمیک نیز داشته باشد. در بیماران مبتلا به پسوریازیس، تغییرات ناخن مانند فرورفتگی های کوچک، تغییر رنگ و جدا شدن ناخن از بستر آن شایع است. همچنین بسیاری از بیماران پسوریازیس به آرتریت پسوریازیسی دچار می شوند که این بیماری التهابی، درد و تورم مفاصل را به دنبال دارد و ممکن است منجر به کاهش حرکت مفاصل و حتی تغییر شکل آنها شود.

نحوه تشخیص پسوریازیس و اگزمای پوست

تشخیص دقیق و صحیح پسوریازیس و اگزما نقش حیاتی در برنامه ریزی درمان های موثر و مناسب برای بیماران دارد. این دو بیماری پوستی اگرچه دارای برخی علائم مشترک مانند قرمزی و التهاب هستند، اما تشخیص آن ها به واسطه ویژگی های بالینی و اختصاصی هر یک صورت می گیرد که متخصصان پوست را در انتخاب روش درمانی مناسب هدایت می کند.

فرآیند تشخیص اگزما

1- ارزیابی بالینی

ارزیابی بالینی اولین گام در تشخیص اگزما است و شامل بررسی دقیق تاریخچه علائم بیمار می شود. متخصصین پوست به زمان شروع خارش و جوش ها، مدت زمان بروز علائم، و روند پیشرفت آن ها توجه ویژه ای دارند. همچنین، الگوی تشدید علائم با توجه به مواجهه با عوامل محیطی مانند آلودگی، مواد شیمیایی، تغییرات دمایی، یا استرس های روحی و روانی مورد بررسی قرار می گیرد تا بتوانند بهترین راهکارهای مدیریتی را انتخاب کنند.

2- تاریخچه خانوادگی

در بسیاری از موارد، سابقه خانوادگی و ژنتیکی نقش مهمی در بروز اگزما دارد. این بیماری اغلب همراه با سایر بیماری های آتوپیک مانند آسم یا آلرژی های فصلی مشاهده می شود. بنابراین در فرآیند تشخیص، متخصص پوست معمولاً اطلاعاتی درباره وجود این بیماری ها در خانواده بیمار جمع آوری می کند تا بتواند به درک بهتری از ریشه ژنتیکی بیماری دست یابد.

3- آزمایش های آلرژی

در تشخیص و مدیریت اگزما، آزمایش های آلرژی بسیار مفید هستند. این آزمایش ها به شناسایی آلرژن ها و محرک های خاصی که ممکن است باعث تحریک یا تشدید علائم اگزما شوند، کمک می کنند. نتایج این آزمایش ها امکان تهیه یک برنامه مدیریت شخصی سازی شده را فراهم می کند که می تواند در کاهش شدت و دفعات عود علائم بسیار موثر باشد.

نحوه تشخیص پسوریازیس

1- معاینه پوست

معاینه پوست یکی از اصلی ترین روش های تشخیص پسوریازیس است. پلاک های پسوریازیس به طور معمول به خوبی مشخص هستند و با پوسته های نقره ای و ضخیم همراه می باشند. متخصص پوست با دقت این پلاک ها را بررسی می کند تا تفاوت های آن ها را با سایر ضایعات پوستی شناسایی کند.

2- ارزیابی ناخن و مفاصل

یکی از نشانه های بارز پسوریازیس تغییرات در ناخن ها است که می تواند شامل فرورفتگی، تغییر رنگ و حتی جدا شدن ناخن از بستر آن باشد. همچنین، در مواردی که بیمار از درد و سفتی مفاصل شکایت دارد، ارزیابی مفاصل می تواند به شناسایی آرتریت پسوریازیسی کمک کند که اغلب همراه با علائم پوستی در پسوریازیس بروز می کند.

3- نمونه برداری از پوست (بیوپسی)

بیوپسی پوست به عنوان یکی از روش های تشخیصی دقیق می تواند به شناسایی و تفکیک پسوریازیس از اگزما یا سایر بیماری های پوستی کمک کند. این روش در مواردی که علائم غیر معمول یا پیچیده ای مشاهده می شود، استفاده می گردد. در بیوپسی، یک نمونه کوچک از پوست بیمار گرفته شده و در زیر میکروسکوپ بررسی می شود تا تشخیص قطعی حاصل شود.

سوالات متداول

اگزما بیشتر در کدام نواحی بدن دیده می شود؟

اگزما بیشتر در مناطقی مانند داخل آرنج ها، پشت زانوها، گردن و صورت ظاهر می شود. در نوزادان، معمولاً گونه ها و پشت آرنج ها یا زانوها تحت تأثیر قرار می گیرد​.

کدام قسمت های بدن بیشتر درگیر پسوریازیس می شوند؟

ضایعات پسوریازیس اغلب در آرنج ها، زانوها، پوست سر و پایین کمر دیده می شود. همچنین، ممکن است ناخن ها، کف دست ها و پاها نیز تحت تأثیر قرار بگیرند و در برخی موارد عوارضی مانند پوسته ریزی شدید و تغییر شکل ناخن ها را به دنبال داشته باشند​.

چه عواملی اگزما و پسوریازیس را تشدید می کنند؟

اگزما بیشتر تحت تأثیر عوامل محیطی و حساسیت زا قرار می گیرد. مواد شوینده، گرد و غبار، استرس، تغییرات آب و هوا و برخی مواد شیمیایی از عوامل محرک اصلی اگزما هستند​. اما در پسوریازیس، عوامل محرک شامل استرس، عفونت ها، آسیب های پوستی و برخی داروها می شود. علاوه بر این، آب و هوای سرد و خشک نیز می تواند به شدت این بیماری بیافزاید​.

بهترین روش های درمان اگزما کدامند؟

درمان اگزما شامل استفاده از کرم های مرطوب کننده، اجتناب از مواد محرک و داروهای ضد التهابی است. کرم های کورتیکواستروئید برای کاهش التهاب و خارش استفاده می شود و در موارد شدیدتر، داروهای قوی تری نظیر مهارکننده های سیستم ایمنی تجویز می شود​​.

چگونه می توان پسوریازیس را درمان کرد؟

درمان پسوریازیس بسته به شدت بیماری و محل ضایعات متفاوت است. روش های درمانی شامل داروهای موضعی (کرم های کورتیکواستروئید و ویتامین D)، نور درمانی و داروهای سیستمیک می شود. داروهای بیولوژیک جدید نیز برای کنترل پسوریازیس های شدید مورد استفاده قرار می گیرند​​.

بیماری های مرتبط با اگزما کدامند؟

اگزما به دلیل ایجاد التهابات پوستی می تواند خطر ابتلا به آسم و آلرژی های غذایی را افزایش دهد. این حالت که به مارش آلرژی شناخته می شود، نشان دهنده ارتباط بین اگزما و سایر بیماری های آلرژیک است​.

چه بیماری هایی همراه با پسوریازیس دیده می شوند؟

پسوریازیس با برخی بیماری های مزمن دیگر نظیر دیابت نوع ۲، بیماری های قلبی و فشار خون بالا مرتبط است. همچنین برخی افراد مبتلا به پسوریازیس به بیماری آرتریت پسوریاتیک نیز دچار می شوند که موجب درد و التهاب مفاصل می شود​​.

منبع اصلی: epidermatology.com.sg