تیروئید ، کم کار یا پرکار، مسئله این است!

تیروئید، غده‌ای پروانه‌ای شکل است که در جلوی گردن قرار دارد و هورمون موجود در این غده، سرعت سوخت‌وساز بدن را کنترل می‌کند. اختلال در تیروئید سرعت متابولیسم را کاهش و یا افزایش می‌دهد. وقتی سطح هورمون‌ها خیلی پایین یا خیلی بالا باشد، نشانه‌های این اختلال را در سطح گسترده‌ای تجربه خواهید کرد. غده تیروئید شاید کوچک باشد، اما فهرستی از وظایف بسیار مهم مانند تنظیم اشتها، تنظیم سطح انرژی و حتی دمای بدن را بر عهده دارد. هنگامی‌که این غده دچار اختلال شود علائم مختلفی نشان می‌دهد که نباید آن را نادیده گرفت. تیروئید بزرگ‌ترین غده درون‌ریز بدن است که دو هورمون – T3 و T4 – را تولید می‌کند. این دو هورمون میزان سوزاندن انرژی و نحوه واکنش بدن به هورمون‌های استرس را کنترل می‌کنند.

 

 

علائم تیروئید

ازآنجایی‌که این غده وظایف مهمی بر عهده دارد ایجاد اختلال در آن علائمی به همراه دارد که این علائم شامل:

-         کاهش یا افزایش وزن

اضافه کردن وزن، نشانه کاهش هورمون‌های تیروئید است که به آن کم‌کاری تیروئید می‌گویند. در مقابل، اگر تیروئید بیش از نیاز بدن هورمون تولید کند ممکن است دچار کاهش وزن ناگهانی شوید که به این حالت، پرکاری تیروئید می‌گویند.

-         التهاب در گردن

 تورم و بزرگ شدن گردن، نشانه قابل‌مشاهده ایست که به ما می‌گوید ممکن است تیروئید دچار مشکل شده باشد. عامل ایجاد گواتر می‌تواند کم‌کاری و یا پرکاری تیروئید باشد. 

-          تغییر در ضربان قلب

 هورمون‌های تیروئید، تقریباً روی همه اعضای بدن و حتی روی سرعت ضربان قلب تأثیر می‌گذارند. کسانی که کم‌کاری تیروئید دارند، شاید متوجه شوند که ضربان قلبشان از حد معمول پایین‌تر است. در پرکاری تیروئید نیز ممکن است سبب شود ضربان قلب افزایش پیدا کند.

-          تغییر در روحیه و انرژی

 فردی با مشکل کم‌کاری تیروئید احساس خستگی، تنبلی و یا افسردگی می‌کند و پرکاری تیروئید هم مشکلاتی از قبیل اضطراب، اختلال در خواب، بی‌قراری و تحریک‌پذیری را به همراه دارد.

-         ریزش مو

یکی دیگر از علائم تیروئید ریزش مو ست که نشان از نامتعادل بودن تیروئید است. کم‌کاری و پرکاری تیروئید هر دو سبب ریزش مو می‌شوند. 

-         احساس گرما یا سرمای شدید

 افرادی که کم‌کاری تیروئید دارند، بیش‌ازحد معمول احساس سرما می‌کنند. پرکاری تیروئید تأثیر معکوس دارد و باعث تعریق شدید و بیزاری از گرما می‌شود.

-         نازک یا سخت شدن پوست

در افرادی که دچار پرکاری تیروئید هستند، تغییرات پوستی کمی سریع‌تر اتفاق می‌افتد و معمولاً باعث نازکی و حساس شدن پوست می‌شود. اما اگر فرد دچار کم‌کاری تیروئید باشد، روند تغییر رنگ کند خواهد شد و پوست حالتی سخت به خود می‌گیرد.

-         تغییر در خلق‌وخو

 پرکاری تیروئید با مشکلاتی مانند اضطراب، احساساتی شدن و حتی روان‌پریشی در ارتباط است درحالی‌که  کم‌کاری تیروئید با افسردگی و دوری از موقعیت‌های اجتماعی، مشکلات شناختی مانند فراموشی و یا کندی در یادگیری در ارتباط است.

-         اختلالات قاعدگی

 یک تغییر کوچک می‌تواند نظم قاعدگی را به هم بزند. در صورت ابتلا به کم‌کاری یا پرکاری تیروئید، چرخه قاعدگی می‌تواند بیشتر یا کمتر اتفاق بیافتد و همچنین خیلی سنگین یا خیلی سبک باشد.

 

-         تغییر کار کردن شکم

یکی از علائم پرکاری تیروئید حرکت روده‌ها است. فردی با پرکاری تیروئید در طول روز شکمش بیش از یک‌بار کار می‌کند. اما کم‌کاری تیروئید منجر به یبوست می‌شود. با کند شدن فرآیند بدن، سرعت حرکت روده‌ها نیز کند شده و فرد یبوست می‌شود.

-         تغییر حالت چشم‌ها

بیماری گریوز نوعی پرکاری تیروئید است که در آن چشم بیش‌ازحد از حدقه بیرون می‌زند. تجمع بافت اضافی پشت چشم، عامل چنین حالتی است.

 

 

دلیل تیروئید

غده تیروئید از طریق ساخت و ترشح تعدادی هورمون خاص ازجمله تیروکسین (Thyroxine, T4) و تری‌ یدوتیرونین (Triiodothyronine, T3)، نقش بسیار کلیدی در تنظیم مصرف انرژی بدن دارد. هورمون دیگری به نام هورمون محرکه تیروئید یا تیروتروپین (Thyroid stimulating hormone, TSH, Thyrotropin) که از غده هیپوفیز ترشح می‌شود میزان ساخت این دو هورمون را در بدن کنترل می‌کند. درصورتی‌که میزان ترشح هورمون محرکه تیروئید عادی باشد ولی ساخت و ترشح هورمون‌های غده تیروئید بیشتر از حد معمول باشد باعث ایجاد بیماری پرکاری تیروئید می‌شود. از طرف دیگر اگر هورمون‌های تولیدشده در تیروئید کمتر از مقدار لازم باشند بیماری کم‌کاری تیروئید ایجاد می‌‌شود. علاوه بر این اختلال دلایل دیگری نیز عامل بروز تیروئید می‌شوند. این دلایل:
-    کمبود و یا مصرف بیش‌ازحد ید
-    بیماری گریوز: گریوز، نوعی اختلال در خود ایمنی بدن است که به غده تیروئید حمله می‌کند. این بیماری سبب انتشار سطوح بالایی از هورمون تیروئید می‌شود. تورم قابل‌مشاهده و ناراحت‌کننده در پشت چشم از نشانه‌های این بیماری است.

-    بیماری هاشیموتو: این بیماری، اختلال خود ایمنی است که در آن بدن به غده تیروئید حمله می‌کند. نتیجه این حمله، آسیب به تیروئید و کاهش تولید هورمون است. بیماری هاشیموتو بیشتر جنبه ارثی دارد.
-    ندولهای تیروئید: ندول یا گره‌های تیروئیدی به توده‌های بدخیم و خوش‌خیم می‌گویند که در ناحیه تیروئید ایجاد می‌شود. ندول‌ها یا همان گره‌ها ازنظر جذب مواد رادیواکتیو به سه نوع سرد، گرم و داغ تقسیم می‌شوند
-     تیروئیدیت: گره‌ها، برآمدگی‌ها یا توده‌های غیرعادی در تیروئید هستند. گره‌ها می‌تواند ناشی از کیست‌های خوش‌خیم، تومورهای خوش‌خیم و یا کم‌تر، با سرطان‌ها تیروئید ایجاد شود.
- سرطان تیروئید: سرطان تیروئید در میان زنان بالغ نسبت به مردان یا جوانان بسیار رایج است. انواع مختلفی از سرطان تیروئید بسته به نوع سلول خاص درون تیروئید که سرطانی شده است، وجود دارد. اغلب موارد سرطان تیروئید دارای رشد خوب و میزان زنده ماندن بالا است، به‌ویژه زمانی که در مراحل اولیه خود تشخیص داده‌شده باشد. 

 

 

درمان تیروئید

اختلالات تیروئیدی می‌توانند توسط دارو و یا در برخی موارد، جراحی درمان شوند.

-         داروهای تیروئیدی:

داروها می‌توانند به جایگزینی هورمون تیروئید در کم‌کاری تیروئید داده شوند. هورمون تیروئید مصنوعی، از طریق دهان به شکل قرص دریافت می‌شود. هنگامی‌که پرکاری تیروئید وجود دارد، داروها می‌توانند برای کاهش تولید هورمون تیروئید و یا جلوگیری از آزادی آن از غده به کار روند. داروهای دیگر را می‌توان برای کمک به مدیریت علائم پرکاری تیروئید داد و باعث اتفاقاتی نظیر افزایش ضربان قلب می‌شود. اگر پرکاری تیروئید با داروها کنترل نشود، تخریب رادیواکتیو ممکن است انجام شود. تخریب، شامل دادن مقدار ید با رادیواکتیویته است که به‌طور انتخابی بافت تیروئید را نابود می‌کند. 

-        جراحی تیروئید:

جراحی را می‌توان برای جدا کردن (گواتر) بزرگ یا گره عملکرد بالا در داخل غده به کاربرد. جراحی، زمانی که امکان سرطان تیروئید وجود دارد، ضروری است. اگر غده تیروئید به‌طور کامل حذف شود، فرد باید هورمون تیروئید مصنوعی برای زندگی‌اش بگیرد. جراحی تیروئید نیز می‌تواند در بیماری‌های گریو (تیروئیدکتومی زیر جلدی) مورداستفاده قرار گیرد و قبل از درمان RAI و داروهای ضد سرطان، درمان انتخاب شود. امروزه زیاد استفاده نمی‌شود. 

علاوه بر درمان پزشکی ازنظر طب سنتی نیز می‌توان تیروئید را از طریق مصرف مواد غذایی مختلف درمان کرد که این مواد شامل:

-         روغن نارگیل

-         سرکه سیب

-         روغن ماهی

-         زنجبیل

-         ویتامین ب

-         ویتامین د

-         جو دوسر

-         گردو

-         غذاهای دریایی

-         تخم‌مرغ

-         انبه

-          مركبات

-          كيوي

-          شير و فرآورده‌هاي آن

-          سبزی‌ها‌

-          جوانه‌ حبوبات

حال که با عوارض کم‌کاری و پرکاری تیروئید آشنا شدیم بهتر است برای درمان این بیماری از رژیم غذایی خاصی تبعیت کنیم که عوارض ناشی از این بیماری را کمتر کرده و شاهد بهبود بیماری شویم. سایت غفاری دایت یکی از منابع خوبی است که هم اطلاعات پزشکی مفیدی در اختیارتان قرار می‌دهد و هم می‌توانید با مراجعه به قسمت رژیم من طبق اطلاعات داده‌شده رژیم غذایی خاص خود را دریافت نمایید.