انواع چربی خون چیست؟ کدام نوع چربی خون خطرناک است

چربی‌ خون به مولکول‌ های لیپیدی موجود در جریان خون گفته می‌شود که در دو گروه عمده‌ی کلسترول و تری‌گلیسرید طبقه‌بندی می‌شوند. بدن انسان به دریافت چربی از مواد غذایی نیاز دارد چراکه یک منبع اصلی برای انرژی محسوب می‌شود. به‌ علاوه چربی به جذب برخی ویتامین‌ها و مواد معدنی در بدن انسان کمک می‌کند. همچنین برای ساختن غشا سلولی، غلاف‌هایی که اعصاب را احاطه می‌کنند و لخته شدن خون موردنیاز است.

خوردن زیاد غذاهایی که حاوی چربی‌های اشباع هستند می‌تواند به بالا بردن سطح کلسترول در خون منجر شود. اضافه‌ کلسترول ممکن است در سطح عروق خونی رسوب کند که به آن‌ ها پلاک کلسترول گفته می‌ شود. این پلاک به سخت شدن رگ‌ های بدن و ایجاد آترواسکلروزیس و بیماری‌ های قلبی و سکته منجر می‌شود. درنتیجه ارزیابی چربی‌ های خون با تشخیص ریسک بیماری‌ های قلبی و همچنین تصمیم‌ گیری در ارتباط با درمان فرد مرتبط است. 

علائم و عوارض افزایش چربی خون

افراد مبتلابه چربی خون علائم زیر را دارند، ممکن است با این ۱۳ علامت متداول مواجه شوند:

• احساس سنگینی، خستگی یا کوفتگی در بدن.
• خواب‌آلودگی
• سوزش و احساس افزایش حرارت بدن و کف پا
• دردهای ناحیه ساق و کف پا
• سردرد و سنگینی سر
• خشکی و تلخی دهان
• سرگیجه و وزوز گوش
• سرگیجه و سنگینی سر، خواب‌آلودگی، تپش قلب  بعد از مصرف غذاهای چرب و تسکین این علائم با خوردن آب‌غوره، آب‌لیمو یا سرکه.
• افزایش تعریق بدن
• ورم و پف کردن صورت
• سکته مغزی: کاهش خون‌رسانی به اندام‌ها به‌خصوص مغز عملکرد طبیعی آن را مختل کرده و فرد را دچار سکته مغزی می‌کند.
• افزایش بیماری‌های قلبی: زمان افزایش کلسترول خون چربی در سطح رگ رسوب می‌کند و رسوب چربی موجب تنگ شدن عروق و به دنبال آن کاهش خون‌رسانی می‌شود بنابراین قلب نمی‌تواند خون غنی از اکسیژن به‌اندازه‌ی کافی دریافت کند، بنابراین فرد مبتلابه بیماری‌های قلبی خواهد شد.
• افزایش چربی خون همراه با بیماری‌هایی مانند کم‌کاری تیروئید، برخی بیماری‌های کبدی و کلیوی، بیماری‌های قند (دیابت)، نارسایی مزمن کلیه، چاقی، بعضی از عفونت‌ها، اعتیاد به الکل، ایدز و … نیز دیده می‌شود.

 

انواع چربی خون

چربی خون دارای انواع مختلفی است که تحت عنوان تری گلیسیرید بالا و کلسترول خون شناخته می شود.

تری گلیسیرید

• اگر میزان کلسترول خون 199 میلی گرم در دسی لیتر خون باشد مقدار مجاز کلسترول است، لازم به توضیح می‌باشد که مقادیر کمتر از 199 میلی گرم هم مجاز محسوب می‌ شوند. 
• اگر میزان کلسترول موجود در خون بین 200 تا 239 میلی گرم در دسی لیتر باشد کلسترول به میزان مرزی خود رسیده و باید توجه داشته باشید که کلسترول بیشتر از این مقدار می‌تواند مشکل ساز باشد. 
• اگر میزان کلسترول موجود در خون بیشتر از 240 میلی گرم در دسی لیتر باشد به این معنا است که کلسترول خون زیاد بوده و این مقدار برای بدن بیماری‌ آور است.

کلسترول خون

کلسترول را میتوان یک ماده مومی دانست که تحت عنوان لیپوپروتئین شناخته می‌شود. کلسترول در بدن توسط کبد تولید شده و نقش‌های متفاوتی بر عهده دارد. از جمله کاربرد‌های کلسترول در بدن می‌توان به تولید هورمون، کمک به هضم غذا و تولید ویتأمین D اشاره کرد. علاوه بر کلسترول تولید شده در بدن مقداری هم با مصرف مواد غذایی وارد بدن می‌شود. در این خصوص باید بدانید که کلسترول مورد نیاز بدن توسط خود بدن و در کبد تولید می‌شود، در نتیجه میزان کلسترولی که از طریق منابع غذایی وارد بدن می‌شود مقدار اضافه‌ای بوده و میزان آن را باید به حداقل کاهش داد. 

کلسترول بالا خود سبب بروز بیماری‌های مختلفی می‌گردد از جمله بیماری‌های مزمن نظیر بیماری‌های کلیوی. بهترین راه برای کاهش کلسترول خون رعایت رژیم غذایی و داشتن یک برنامه غذایی سالم است. به منظور کاهش کلسترول سبک زندگی خود را تغییر داده و از سیگار کشیدن خودداری کنید. ورزش منظم هم تأثیر زیادی بر روی کاهش سطح کلسترول و نگه داشتن آن در حالت متعادل دارد.  انواع کلسترول عبارتند از:

LDL

  LDL یا لیپوپروتئین با چگالی کم (کلسترول بد) هست. LDL دارای مقدار زیادی کلسترول و مقدار کمی پروتئین است. وظیفه LDL حمل کلسترول و دیگر چربی‌ها در خون است. چنانچه میزان کلسترول LDL در خون افزایش یابد، این کلسترول در دیواره رگ‌های خونی که وظیفه تغذیه قلب و مغز را دارند، رسوب‌کرده و منجر به تنگ شدن این عروق می‌شوند. این وضعیت می‌تواند انعطاف‌پذیری رگ‌ها را کم کرده و منجر به انسداد سرخرگ، تصلب شرایین، ایجاد لخته و درنهایت حمله قلبی و یا سکته شود.

HDL

  HDL  یا لیپوپروتئین با چگالی بالا (کلسترول خوب) هست.  HDL دارای مقدار زیادی پروتئین و مقدار کمی کلسترول هست. این نوع لیپوپروتئین، کلسترول را از خون برمی‌دارد و به کبد می‌برد. در حدود یک‌چهارم تا یک‌سوم کلسترول خون از نوع HDL است. این نوع کلسترول برخلاف نوع LDL مانع بروز حمله قلبی است. تا جایی که کاهش یافتن این کلسترول در خون کمتر از ۴۰ میلی‌گرم در دسی لیتر می‌تواند خطر حمله قلبی را افزایش دهد. این نوع کلسترول با پیشگیری از رسوب کلسترول LDL، از انسداد رگ‌ها و خطرات بعدی جلوگیری می‌کند.

 

عوامل اثر گذار بر غلظت کلسترول خون

• مصرف مواد غذایی چرب
• مصرف مواد غذایی با کالری بالا و به مقدار زیاد
• کم بودن فعالیت بدنی
• در وضعیت کلسترول خون وراثت و ژن‌ها نقش مهمی دارند.
• سن و جنس: میزان افزایش غلظت کلسترول خون از 20 سالگی شروع می‌شود و میزان کلسترول در زنان قبل از یائسگی کمتر از مردان است.
• سیگار کشیدن: سطح کلسترول بد خون را افزایش می‌دهد و باعث تجمع پلاکت در شریان‌ها می‌شود.
• ژنتیک: اگر کلسترول بالا در بین اعضای خانواده و فامیل شایع است شما نیز مستعد ابتلا به این مشکل خواهید بود.
• داروها: برخی از داروهای خاص مانند انواع دیورتیک‌ها می‌توانند سطح کلسترول را افزایش دهند.

۱۰ روش درمان چربی خون

ترکیبی از داروها و تغییرات سبک زندگی، درمانی مؤثر برای کنترل چربی خون بالا است. همچنین ممکن است پزشک مکمل‌های خاصی را تجویز کند.

۱- داروها

داروهای مختلفی هستند که از آن‌ها برای درمان اختلال لیپیدی استفاده می‌شود که عبارت‌اند از: استاتین‌ها: این داروها مانع تولید کلسترول در کبد می‌شود و بعد کبد کلسترول را از خون حذف می‌کند. استاتین‌ها کلسترول‌هایی که در شریان‌ها رسوب‌کرده‌اند را جذب می‌کنند.

۲- مهارکننده‌ های جذب کلسترول

این داروها سطح کلسترول را با کاهش جذب کلسترول خوراکی پایین می‌آورد. گاهی این داروها را با استاتین‌ها ترکیب می‌کنند.

۳- مکمل‌ها

مکمل‌های اسید چرب امگا ۳ سطح چربی و LDL خون را کاهش می‌دهند. اسید چرب‌های امگا ۳ چربی‌های غیراشباع شده‌ای هستند که معمولاً در ماهی‌هایی مانند سالمون به‌صورت طبیعی یافت می‌شوند. روغن‌های گیاهی مانند کانولا و روغن‌زیتون نیز دارای امگا ۳ هستند.

۴- کاهش مصرف چربی‌ها

اگر تری‌گلیسرید خونتان بالاست مصرف روزانه چربی شما نباید بیشتر از ۳۰ تا ۳۵ درصد کل انرژی دریافتی باشد. چربی‌های اشباع و چربی‌های ترانس مانند کره، مارگارین و چربی‌های جامد باید محدود شوند

۵- کاهش مصرف کالری‌های اضافی

یکی از علت‌های مهم افزایش تری‌گلیسرید افزایش وزن است. کاهش وزن تدریجی می‌تواند به بهبود چربی‌های خون ازجمله تری‌گلیسرید کمک زیادی کند.

۶- افزایش مصرف فیبرهای غذایی

مصرف فیبرهای غذایی مانند سبوس گندم، آب گریپ‌فروت و پسیلیوم و سبزی‌ها می‌تواند چربی‌های خون را کاهش دهد و مصرف آن‌ها همراه با غذا مفید است.

۷- قطع استعمال دخانیات

مصرف سیگار علاوه برافزایش چربی‌های مضر به کاهش چربی‌های مفید منجر شده و خطر سکته قلبی و علائم کبد چرب را افزایش می‌دهد.

۸- برنامه منظم ورزشی

یک برنامه ورزشی منظم موجب افزایش جذب چربی‌ها توسط عضلات فعال‌شده و منجر به کاهش آن‌ها در خون می‌شود.

۹- کاهش مصرف قندهای ساده

از شیرینی‌ها و قندهای ساده کمتر استفاده کنید. قندهای ساده به‌ویژه فروکتوز به‌سرعت تبدیل به تری‌گلیسرید می‌شوند.

۱۰- دریافت کافی ویتامین‌ها و مواد مغذی

ویتامین‌ها و مواد مغذی خاصی می‌توانند به کاهش تری‌گلیسرید کمک کنند. ویتامین C و اسیدهای چرب امگا-۳ از این دسته هستند. برای تأمین ویتامین C از سبزی‌ها و میوه‌ها بیشتر استفاده کنید. سعی کنید غذاهای حاوی امگا-۳ مانند سالمون، سویا و گردو را در رژیم غذایی خود قرار دهید. روغن ماهی می‌تواند به کاهش فشارخون و کاهش تشکیل لخته‌های خونی در عروق نیز کمک کند.

ورزش کردن

ورزش 30 تا 60 دقیقه در روز بخش مهمی از زندگی سالم است.فعالیت بدنی منظم همراه با کمک به کاهش فشار خون، به خلق و خو، قدرت و تعادل شما کمک می کند. خطر ابتلا به دیابت و سایر انواع بیماری های قلبی را کاهش می دهد.اگر برای مدتی غیر فعال بوده اید، با پزشک خود در مورد یک برنامه ورزشی ایمن صحبت کنید. به آرامی شروع کنید، سپس به تدریج سرعت و دفعات تمرینات خود را افزایش دهید. طرفدار ورزشگاه نیستید؟

خود داری از نمک خوراکی

کاهش وزن‌

رژیم غذایی مناسب برای کاهش چربی خون

در کنار راه‌ های درمان چربی خون باید هم از غذای رژیمی مناسبی پیروی کرد و هم ورزش کرد. این رژیم غذایی شامل:

• کمتر غذاخورده و بيشتر فعاليت کنيد. اگر می‌خواهيد تری گلیسیرید خود را کاهش دهيد بايد مقدار انرژی که می‌سوزانيد بيشتر از مقداری باشد که دريافت مي‌کنيد.
• قند و شکر، شيرينی و شکلات را از برنامه غذايی خود حذف کنيد. کربوهيدرات‌های پيچيده مثل نان، غلات سبوس‌دار، سبزی‌ها، میوه‌ها و حبوبات بهتر از کربوهيدرات‌های ساده مثل قند و شکر هستند.
•  شیرینی‌ها همانند يک سم براي شماست. شکر هيچ ماده مغذي ندارد و فقط کالري دارد. خيلي سريع هم تبديل به تری‌گليسريد می‌شود. نوشابه‌ها، دسرهاي شيرين، شيريني‌ها، شکلات، کيک، کلوچه، آب‌نبات، آدامس، آب‌میوه‌های مصنوعی، ژله، کرم کارامل همگي داراي قند هستند.
•  غذاهايی را که دارای مقدار زيادی انرژی و کربوهيدرات هستند، نخوريد. گوشت لخت، ميوه‌ها و سبزي‌ها، لبنيات کم‌چرب بايد قسمت عمده غذای دريافتی شمارا تشکيل دهند.
• مقدار و نوع چربي مصرفي خود را در نظر داشته باشيد. چربي‌هاي اشباع و جامد مثل روغن نباتي جامد، کره، مارگارين، چربي گوشت، پوست مرغ، لبنيات پرچرب، خامه و سس مايونز را مصرف نکنيد. روغن‌های گياهی مايع مصرف کنيد. مصرف اسيدهاي چرب اُمگا ۳ موجود در ماهي و روغن تخم کتان برای شما مفيد است.
• به‌هیچ‌ عنوان الکل ننوشيد زيرا الکل خيلي سريع مقدار تري گلیسیرید خون را افزايش مي‌دهد.

چربی خون هم مانند سایر بیماری‌ها عوارض خطرناکی مانند سکته قلبی را به همراه دارد. پس چه‌بهتر که برای دچار نشدن به این بیماری‌ها از ابتدا برنامه تغذیه خود را بر اساس اصول درست تغذیه تنظیم کنیم. در صورت دچار شدن به چربی خون یکی از راه‌های درمان آن کاهش وزن و تغذیه مناسب است. برای داشتن یک برنامه تغذیه درست و برنامه ورزشی مناسب برای کاهش چربی خون، تحت نظر یک متخصص تغذیه بودن شمارا زودتر به نتیجه موردنظر می‌رساند.

مطلب پیشنهادی: رژیم اتکینز چیست؟

تفاوت تری گلیسیرید و کلسترول چیست؟

کسترول و‌ تری گلیسرید دو ترکیبی هستند که برای ما آشنا بوده و نام آن‌ها را زیاد شنیده‌ایم. این دو مفهوم به یک معنا نیستند و با یکدیگر تفاوت‌هایی دارند که بهتر است با تفاوت‌ هایی آن‌ها بیشتر آشنا شوید. به طور معمول در بسیاری از آزمایش‌ ها میزان کلسترول و‌ تری گلیسرید خون بررسی می‌شود که بررسی مقدار این دو ماده به پزشکان در تشخیص بیماری‌های مختلف کمک می‌ کند.

مواد غذایی که به صورت روزانه مصرف می‌ کنیم هر کدام دارای مقداری چربی هستند که با مصرف این مواد غذایی چربی وارد بدن ما می‌ شود. برخی از مواد غذایی دارای چربی اشباع هستند به این معنا که مصرف آن‌ها سبب بالا رفتن میزان کلسترول خون می‌ شود. بالا رفتن کلسترول هم آثار منفی برای سلامت فرد به همراه دارد. چربی‌ های اشباع هم در منابع غذایی حیوانی وجود دارند و هم برخی از منابع گیاهی نظیر روغن نارگیل دارای کلسترول هستند. نوع دیگر از چربی‌ها هم چربی‌های غیر اشباع نام دارند.

جایگزین کردن چربی های غیر اشباع

چربی‌ های غیر اشباع یک جایگزین بسیار مناسب برای چربی‌های اشباع هستند و در صورت مصرف روزانه نه تنها باعث افزایش کلسترول خون نمی‌شوند بلکه کلسترول خون را نیز کاهش می‌دهند. به منظور شناخت بهتر اینکه چربی خون چیست و نیز آشنایی با انواع چربی خون و تفاوت‌ های موجود بین کلسترول و‌ تری گلیسرید بهتر است ابتدا با کاربرد این دو ماده در بدن بیشتر آشنا شوید.