کوتاهی قد در کودکان (عوامل و درمان)

شناسایی عوامل موثر در کوتاهی قد کودکان و بکارگیری روش های درمانی من جمله اصلاحات هورمونی و اصلاحات تغذیه غذای رژیمی و تغذیه همواره مورد توجه خانواده ها بوده است. با اینکه عوامل ژنتیکی و وراثتی می تواند به عنوان دلیل اصلی کوتاهی قد در کودکان معرفی شود، اما تنها عامل ممکن محسوب نمی شود. کمبود هورمون رشد، عدم تغذیه مناسب در سنین رشد، بیماری های مزمنی مانند سلیاک، بیماری های کلیوی و دیابت کودکان از عواملی دیگر موثر در کوتاهی قد کودکان محسوب می شود.

 

کوتاهی قد در کودکان (عوامل و درمان)

هنگامی که والدین متوجه کوتاهی قد فرزندان خود نسبت به همسالان و همکلاسی های آنها هستند، موجی از نگرانی آنها را فرا می گیرد. اما برای برخی از کودکان کوتاه قد بودن ناهنجاری نیست و مورد پذیرش و نشان از سالم بودن آن هاست. ژنتیک، مهم ترین و قدرتمندترین عامل در بلندی قد هر فرد محسوب می شود. درواقع کودکان می توانند والدین خود یا حداقل ژن های آن ها را در کوتاهی قد خودشان مقصر بدانند.

 

الگوهای معمولی رشد

قبل از سن بلوغ، پسران و دختران با سرعت های کم و بیش مشابه رشد می کنند. به طور متوسط​​، بچه ها حدود 26 سانتی متر در اولین سال تولد و حدود 11 سانتی متر اضافی در دومین سال تولد رشد می کنند. پس از آن، کودکان با روند کاهنده ای (حدود 5سانتی متر در سال) تا زمان بلوغ به رشد خود ادامه می دهند.

کودکان در بلوغ به اوج رشد خود می رسند. برای دختران، بلوغ معمولاً در سنین 8 تا 13 سالگی شروع می شود، در حالی که در پسران، این سن معمولاً از 9 تا 14 سالگی است. دختران در طی فرآیند جهش رشد خود در دوران بلوغ حدود 8 سانتی متر در سال رشد می­کنند و  پسران در این مدت سالانه حدود 11 سانتی متر رشد می کنند.

نوجوانان پس از رسیدن به اوج رشد خود، همچنان امکان رشد قد خود را تا رسیدن به توقف روند رشد، تقریباً چهار تا پنج سال پس از وقوع جهش رشد، به طور کند شونده خواهند داشت. بیشتر نوجوانان، بسته به زمان بلوغ، در جایی از سنین 14 تا 16 سال به قد بزرگسالیشان می رسند.

 

فرمول محاسبه قد چیست؟

 

سرعت افزایش قد

هنگام ارزیابی وضعیت کودکان کوتاه قد، مهمتر از اینکه آیا آنها در نمودار رشد قرار دارند یا نه، نحوه رشد آنها مهم است. برای بررسی این الگوی رشد یا سرعت قد کشیدن کودک، معمولاً باید چندین سال از رشد را بررسی کرد.

رشد معمول در کودک باید از مسیر رشد نرمال پیروی کند و این مسئله بستگی زیادی به شروع سن بلوغ دارد.

به عنوان مثال، اگر دختری در سن 8 سالگی به بلوغ برسد، ممکن است در 9 سالگی جهش رشد خود را به دست آورد و تا 13 سالگی رشد وی انجام شود. از طرف دیگر، اگر دختری تا 12 سالگی بلوغ خود را شروع نکند، ممکن است رشد خود را تا سن 17 سالگی ادامه دهد.

 

علل کوتاهی قد

علل و عوامل مختلفی در کوتاهی قد کودکان موثر است که در زیر به برخی از آنها پرداخته می شود:

 

قد کوتاه خانوادگی

دختران معمولاً حدود دو سال زودتر از پسران به رشد بلوغ خود می رسند، بنابراین بسیاری از دختران در اوایل دوره بلوغ بلندتر از پسران هستند.

شایع ترین دلیل کوتاهی کودک ممکن است به دلیل کوتاهی قد خانوادگی یا کوتاهی قدر در پیشینه خانوادگی باشد. به عبارت دیگر، اگر هر دو پدر و مادر کوتاه باشند، فرزند آنها نیز احتمالاً کوتاه خواهد بود.

به همین دلیل یکی از دقیق ترین روش های پیش بینی قد کودک، روش Tanner است که به بدین صورت محاسبه می شود:

متوسط ​​قد والدین را محاسبه می کنند، سپس اگر کودک پسر باشد، 6.35 سانتی متر اضافه می کنیم و اگر کودک دختر باشد،  6.35 سانتی متر کم میکنیم. بدین صورت با این تخمین می توان پیش بینی کرد که قد کودک پسر یا دختر در بزرگسالی چقدر است.

کودکانی که کوتاهی قد خانوادگی دارند معمولاً قد آنها با یک سرعت معمول رشد می کند. البته عموما منحنی رشد آنها در سطح پایین تر از نمودار رشد نرمال قرار دارد اما موازی با نمودارهای رشد طبیعی حرکت می کند. برای سنجش کوتاهی قد خانوادگی آزمایش لازم نیست.

 

 

تأخیر رشد بنیادی

تأخیر رشد بنیادی شرایطی است که کودکان به اندازه همسالان خود رشد نمی کنند. این مسئله می تواند در مراحل مختلف رشد ظاهر شود. این کودکان اغلب "شکوفه های دیررس" نامیده می شوند و این موضوع تقریباً دو برابر بیشتر از دختران در پسران دیده می شود. بلوغ دیررس، عامل اصلی در تاخیر رشد بنیادی است.

کودکانی که تاخیر رشد بنیادی دارند، از نظر قد پایین تر از صدک سوم قد معمول رشد می کنند. میزان رشد آنها 5 تا 6 سانتی متر در سال است. در بچه های دچار تاخیر رشد بنیادی، اغلب زمانی که رشد بقیه کودکان متوقف میشود، آنها همچنان به رشد خود ادامه می دهند.

کمبود هورمون رشد

برای رشد طبیعی، فعالیت درسته هورمون رشد لازم است. اگر غده هیپوفیز کودک فعالیت کمی داشته باشد ، احتمالاً کودک کوتاه قد خواهد بود و در بزرگسالی، اغلب جوان تر از سن تقویمی به نظر می رسد. کمبود هورمون رشد ممکن است مادرزادی باشد یا ممکن است بعداً در اثر آسیب به سر، تومور مغزی، توده یا ناهنجاری غده هیپوفیز به وجود آید. سایر بیماری های غدد درون ریز از جمله کم کاری تیروئید (تیروئید کم کار) و سندرم کوشینگ (اختلالی که از کورتیزول بیش از حد در خون ناشی می شود) نیز می توانند باعث کوتاهی قد شوند.

بیماری های مزمن

بیماری سلیاک، بیماری التهابی روده (IBD) ، بیماری های کلیوی و دیابت می توانند در رشد کودک تأثیر بگذارند، همچنین علائم مزمن مانند استفراغ، اسهال، تب، کاهش وزن، اشتهای ضعیف، تغذیه نامناسب، سردرد و تأخیر در بلوغ همین تاثیر را بر روند کوتاهی قد دارند.

شرایط ژنتیکی

سندرم پرادر-ویلی، سندرم ترنر، سندرم نونان، کوتولگی آکندروپلاستیک و ناهنجاری های اسکلتی، همگی از دلایل ژنتیکی کوتاهی قد هستند. بیشتر این موارد در اوایل زندگی تشخیص داده می شوند.

درمان

درمان کوتاهی قد در کودکان بستگی به نوعِ عامل کوتاهی قد در تشخیص بالینی دارد. به عنوان مثال، اگر در ارتباط با فرزند شما کمبود هورمون رشد، عامل کوتاهی قد تشخیص داده شود، هورمون درمانی به عنوان روش معالجه به کار گرفته می شود. هورمون درمانی رشد می تواند برای کودکانی که کوچکتر از حالت طبیعی به دنیا آمده اند و تا 2 سالگی رشد نمی کنند، استفاده شود.

اگر عامل اصلی کوتاهی قد، مسائلی مانند بیماری سلیاک یا کم کاری تیروئید تشخیص داده شود، در این صورت همان عامل بیماری زا مورد درمان قرار می گیرد. به عنوان مثال، به کودک مبتلا به سلیاک، رژیم غذایی بدون گلوتن تجویز می شود در حالی که ممکن است کودک مبتلا به کم کاری تیروئید تحت درمان با جایگزینی هورمون تیروئید قرار گیرد.